خیرخواهی و نصیحت برای دین الله و بندگان الله و مسئولین دارالاسلام را چگونه فهمیده ای؟
ارائه دهنده: ابو عمر کندزی
در امر نصیحت و خیرخواهی سبک نصیحت و کانال نصیحت بخصوص برای اولی الامر و مسئولین مختلف دارالاسلام بسیار مهم است.و قبل از ورود به بحث لازم است تذکر دهیم که گاه این نصیحت باید خصوصی باشد و گاه خصوصی – عمومی‌و گاه عمومی.
از تميم بن اوس رضی الله عنه روايت شده كه رسول اكرم صلی الله علیه وسلم فرمودند:الدِّينُ النَّصِيحَةُ قُلْنَا لِمَنْ قَالَ لِلَّهِ وَلِكِتَابِهِ وَلِرَسُولِهِ وَلِأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ وَعَامَّتِهِمْ[۱] «دين نصيحت است. گفتيم: اي رسول خدا براي چه كسي نصيحت است؟ فرمود: براي الله تعالي ، كتاب او، فرستاده اش و براي امامان مسلمانان و همه مردم».
حديثي كه در اين مقاله مي خواهيم به آن بپردازيم حديثي بزرگ است و براي اهميت آن همين اندازه كافي است كه اين حديث تمام امور دين را در يك عبارت جمع نموده است و آن اين فرموده رسول الله صلی الله علیه وسلم است:(الدِّينُ النَّصِيحَةُ) «دين نصيحت است». هم چنان كه حج را عرفه ناميده دين را نيز نصحيت ناميده است و بدين وسيله به بزرگي جايگاه و بلندي مرتبه و شأن نصيحت در دين حنيف ما اشاره دارد.
نصيحت فقط جزئي از دين نيست بلكه آن وظيفه پيامبران عليهم الصلاة و السلام است زيرا آن‌ها براي اين فرستاده شدند تا قومشان را از عذاب خداوند ترسانده و به سوي خالص كردن عبادت و اطاعت الله تعالي دعوت كنند. نوح علیه السلام قومش را مورد خطاب قرار مي دهد و اهداف دعوتش را برايشان بيان مي كند و مي فرمايد:{أُبَلِّغُكُمْ رِسَالَاتِ رَبِّي وَأَنْصَحُ لَكُمْ} (اعراف ۶۲) «تا پيام‌هاي پروردگارم را به شما برسانم و خيرخواه شما باشم» و آن گاه كه زمين لرزه قوم صالح علیه السلام را فرا گرفت به آن‌ها فرمود:{يَا قَوْمِ لَقَدْ أَبْلَغْتُكُمْ رِسَالَةَ رَبِّي وَنَصَحْتُ لَكُمْ وَلَكِنْ لَا تُحِبُّونَ النَّاصِحِينَ} ( الأعراف۷۹) «اي قوم من رسالت و پيام پروردگارم را به شما ابلاغ كردم و شما را نصيحت كردم ولي شما نصيحت گران و خيرخواهان را دوست نداريد».
و پيامبر صلی الله علیه وسلم نيز پشت سر برادران پيامبرش گام برمي دارد و بر راه و روش و خط مشي آنان حركت مي كند و براي ما نمونه‌هاي شگفت انگيز با شيوه‌ها و اسلوب‌هاي متنوع و رعايت كردن وضعيت مردم و وجود اختلافات فردي آن‌ها در باب نصيحت مي آورد كه كافي است از اين جهت عكس العمل پيامبرص را هنگامي كه يك اعرابي (باديه نشين) در مسجد ادرار مي كند را بيان داريم كه پيامبرص بر سر او داد نكشيد و او را از خود نراند بلكه منتظر شد تا قضاي حاجتش را تمام كند. ابوهريره رضی الله عنه اين رويداد را روايت مي كند و مي گويد:(أَنَّ أَعْرَابِيًّا بَالَ فِي الْمَسْجِدِ فَثَارَ إِلَيْهِ النَّاسُ ليَقَعُوا بِهِ فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ ص دَعُوهُ وَأَهْرِيقُوا عَلَى بَوْلِهِ ذَنُوبًا مِنْ مَاءٍ أَوْ سَجْلًا مِنْ مَاءٍ فَإِنَّمَا بُعِثْتُمْ مُيَسِّرِينَ وَلَمْ تُبْعَثُوا مُعَسِّرِينَ) (رواه البخاري) «مرد باديه نشيني در مسجد ادرار كرد مردم به او هجوم آوردند تا او را بزنند. رسول الله ص به آن‌ها فرمود: او را رها كنيد و بر محل ادرارش سطلي از آب بريزيد. من براي آسان گيري مبعوث شده ام نه براي سخت گيري» .
و در حديثي كه ما مي خواهيم آن را توضيح دهيم پيامبرص موراد نصيحت را برايمان مشخص و روشن مي كند و اولين مورد، نصيحت براي خداست. اين عبارت داراي معاني بسياري است تحت اين نام قرار مي گيرد كه بزرگ ترين آن اخلاص براي خداوند تبارك و تعالي در تمامي اعمال و كردار مي باشد و از ديگر معاني آن هم چنين بنده در تمام حالات و كارهايش ذكر و ياد خداوند را به ياد داشته باشد و زبانش هميشه به ذكر و ياد خداوند خيس باشد. و از جمله نصيحت براي خداوند اين است كه از حريم دين پاسداري كند و شبهات اهل باطل را جواب دهد و با تمام وجود به سوي خداوند دعوت نمايد. وجود خود را براي خدمت به دين خداوند فدا كند؛ و ساير معاني كه تحت اين عبارت قرار مي گيرند .
نصحيت در اصل از اخلاص آمده است چنان كه گفته شده:”نصح العسل” «يعني عسل را از ناخالصي پاك كرد» و هنگامي كه اين چنين باشد پس اخلاص هر چيز به اندازه خود آن چيز است. اخلاص براي خداوند، زيبا تلاوت كردن آن است همان گونه كه الله عزوجل مي فرمايد:{ وَرَتِّلِ الْقُرْآَنَ تَرْتِيلًا} (المزمل۴) «و قرآن را با ترتيل بخوان» و اين كه در معاني آن تدبر كني و به آن چه در آن است عمل كني سپس آن را به مردم بياموزي .
و از معني‌هاي نصيحت براي رسول الله صلی الله علیه وسلم تصديق و تسليم آن چه به وي وحي شده مي باشد تا آنجا كه اگر در فهم و درك بعضي از حقايقي كه در سنت پاك پيامبر آمده عاجز و ناتوان باشيم ايمان قطعي داشته باشيم كه آن چه به سوي او آمده وحي از جانب الله تعالي است؛ و از معاني نصيحت براي رسول خدا صلی الله علیه وسلم اين است كه به آن چه امر فرموده اطاعت كنم و از هدايت و راه و روش او پيروي نماييم و اين دليل روشني بر اثبات محبت پيامبرص است.
سپس پيامبر صلی الله علیه وسلم فرمود:(وَلِأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ) «و نصحيت براي ائمه مسلمانان است» كه منظور از آن‌ها علما و اميران هستند. علما همان امامان دين و اميران، امامان دنيا مي باشند اما نصيحت براي عالمان اين است كه علم را از آن‌ها فرا گيريم و با آن‌ها باشيم و خوبي‌هايشان را بين مردم منتشر كنيم تا اين كه مردم آن‌ها را دوست بدارند؛ و هم چنين از جمله نصيحت براي آن‌ها اين است كه از خطاها و اشتباهاتشان پيروي ننماييم زيرا اين از بزرگ ترين ظلم و دشمني در حق آن‌ها است كه باعث اختلاف و تفرقه در صفوف و مردم مي شود كه اين امر بر هيچ انسان عاقلي پوشيده نيست.
اما نصيحت براي امامان مسلمانان اين است كه آنان را در انجام وظايف ولايت و رهبري كمك و ياري دهيم و پشتيبان آنان در حق باشيم و در امور معروف و نيك از آنان اطاعت كنيم .
مورد چهارم از موارد نصحيت، نصحيت در حق همه مردم است كه نهايت آن اين است كه آن چه را براي خود مي‌پسندي براي آنان نيز دوست داشته باشي و در آن چه مصلحت دين و دنياي آن‌ها در آن است هدايتگر باشي و اگر از حق منحرف شدند آن‌ها را به سوي حق بگرداني و اگر فراموش كردند حق را به آن‌ها يادآوري نمايي و با آن‌ها صبور و مهربان و اهل مدارا باشي بدين گونه وحدت مسلمانان تحقق مي يابد و مانند جسمي واحد مي شوند:(إِذَا اشْتَكَى مِنْهُ عُضْوٌ تَدَاعَى لَهُ سَائِرُ الْجَسَدِ بِالسَّهَرِ وَالْحُمَّى)(رواه مسلم) «اگر عضوي از آن به درد آيد ساير قسمت‌هاي بدن در تب و بي خوابي او را همراهي مي كنند».
اين موارد نصيحتي بود كه پيامبر صلی الله علیه وسلم ما را به آن راهنمون كرده است اگر به آن عمل كنيم هدايت، پيروزي، توفيق و عاقبت نيك برايمان حاصل مي گردد.
[۱] رواه البخاري و مسلم